Mu’ao’ao Namada Talu
E. Halawa*
Me föna, ba mbanuada ba Danö Niha, oya ngawalö wa’afökhö nitörö ndraono. Ba we’amöi manö ba zekola, nifotöi eside (SD), no sa’ae oya riri nitöröra. Hana ? Tenga sahadöhadö gödo zekola me föna, so zi fa dua irege fulu kilo wa’aröunia moroi ba nomo. Lö nasa eside INPRES me luo da’ö, ha fawara’ö so gödo zekola. Fabö’ö iadaa, arakhagö ero banua so zekola eside.
Ba tenga asökhiwa wanörö-nörö lala me lu ö. Lö asifala, ba na bawa deu sa’ae, ba tambu sagabakha nidörödörö ero ma’ökhö. Baero da’ö, lö göi badagahe, ma sandala, si tobali atö bele-bele gahe wolawa fa’agatarö nono gara-kara, wa’a geu, ba ma löndru go’o. Ba he na so zandala ba ma badagahe, ba hewisa tola mufake da’ö ba lala sagabacha tambu ma sasai’ö? Andrö, he na so zandala ma badagahe me luö da’ö, ba ha na möi ba göreza, ma ba harimbale, lafake ia. Ni’ohe tanga na’i moroi ba nomo, börö wa’alösökhi lala; awena sa dania mufake ia, ba golayawa göreza ma harimbale.
Sangandrö saohagölö ndraono khöda sibohou ebua iada’a, mendrua manö ndraono khöda si möi ba zekola siefo nasi. Lö sa’ae lataögö zi mane nitaögö ndra satuara föna.
***
Börö wa’aröu zekola, agasese göna fa’olofo ndraono ba lala. Duma-dumania, na bözi 12 aefa zekola, ba na moteu, ba tola fa bözi dua ma bözi tölu awena larugi nomo iraono zekola. Tatu manö wa fa’olofo zi so, me göna ira angi, göna teu, ba inönö nasa fa’amarase ba wanörö lala saröu, sohili-hili, sonaere-naere, sotambu ba sasai’ö. Inönö nasa, ba ginötö da’ö, so gametauö sebua: emali, sangai högö.
“Mu’ao’ao namada talu, kawa”, imanö Ka Bogo khö Ga Bögi, awönia ba kalasi tölu. Eluahania da’ö, no irugi ira fa’olofo, no masu angi ira, irege molili mbetu’ara. Faoma fatöngö ira, ba faoma laboho mbawa khö nawöra. Lö daludalu ma lala wolawa fa’olofo baero wanaha manö, ba folau bude-bude fondrörö, fatua lö murugi nomo.
Hana wa lawa’ö “Mu’ao’ao namada talu” na olofo ? Na olofo, na lö ösi dalu, ba molili mbetu’ada, li mbetu’a solili andrö ba ‘kheo-kheo’ ia ba li khöda. Lö moguna tabotokhi ba dödöda hezo moroi wehede andrö. Tandraigö atö lö manga mato matonga luo, i’oroi sihulöwongi irugi ahole yöu, ba tandraigö fondrondrongo li sihede moroi ma dalumö. “Kheo-kheo .. kheo-kheo”, da’ö nirongou.
Tobali, na olofo ita, ‘fakheo-kheo’ dalu ma betua’da, ‘fakheo-kheo mbetu’ada’. Ba hiza, ba li khöda, lö asese tarongo da’ö ba komunikasi-da khö nawöda. Ambö ami wamondrongoda da’ö, ambö enahöi na tafake ia. Tobali na olofo ita, tola manö tawa’ö ‘olofo’, fehede andrö netral, lö molohe fa’afawuka ia.
Ba hiza, so nasa lala bö’ö wanguma’ö yai’a, ya’ia nisurada yawa si tobali högö nisura andre: “Mu’ao’ao namada talu”. Moroi na tawa’ö “fakheo-kheo”, tawa’ö: “mu’ao’ao”. Li dalu andrö na fatua olofo ita, hulö wö sa göi zi’ao’ao, hulö zogaoni-gaoni. Moroi na tawa’ö “betu’a”, tawa’ö “amada talu”. Oi lala ba wolohe ba mbudebude da’a, ba wangalösö’ö. Sindruhunia, lö amaikhatara zindruhu ‘namada talu’ ‘wa’olofo’.
Andrö, ba wobudegö ma ba wangalösö’ö fanguma’ö ya’ia, hulö tamane, “Amada talu zi’ao’ao”. Sindruhunia sa, tenga … (*)
July 19th, 2008 at 8:31 PM
SAOHAGOLO AMA NO TOLA MA BASO NISURA NDRA BAPA,BA MA’ANDRO ENA’O NA TOLA MITOHUGO,AKHA ATUA-TUA YA’AGA SOBASO SAWENA EBUA.
SAOHAGOLO
August 15th, 2008 at 12:31 AM
baga sibai nisuramo da’a le ama
naso ginoto tohugo nasa he…
moguna sibai khoma yaaga ono rato maila hewisa cerita mbanuada…
August 27th, 2008 at 1:02 AM
Ya’ahowu Ama.
No baga-baga nidunõ-dunõ namagu mado halawa andre. Hadia mena’õ na so na sa nidunõ-dunõ ndra ama tanöbõ’õ, simane surito ndra satua me fona, laosi ba ba’e; ma zui surito tanõbõ’õ si tobali fangi’ila ndra’akhida si so ba danõ rato ma zui si tumbu ba danõ rato si lõ erai mõi ba Danõ Niha. Ba oi moguna gõi ba ndraonoda mi sitou dania.
Hulõ zimanõ ua wanema sadogodogo moroi khõma, ba mibologõ dõdõmi na lõ fagõna.
Saohagõlõ
marga gea
ba danõ rato
August 28th, 2008 at 12:31 PM
Sindruhu wõ ama niwa’õmõ. Yae ndra’aga iraonomi, lõ manõ maila hewisa surito ndra satua mefõna andrõ he………… He ama, na tola ena’õ omasiga manõ nasa mabaso surito ndra satua fona enao ma’ila ya’aga iraono hewisa nidunõ-dunõ zatua fõna.
Saohagõlõ ama he … !!!
CIAN TEL
Balige
Redaksi:
Komentar ini ditulis dalam bahasa Nias yang baik oleh seorang anak muda Nias. Redaksi mengubah sedikit: kata ‘cerita’ kami ganti dengan ‘surito’, dan penambahan tanda tilda (~) di atas huruf ‘o’ untuk untuk menuliskan ‘õ’. Cara menuliskan ‘õ’ dibahas dalam artikel: Karakter ‘õ’ Dalam Li Niha.
August 28th, 2008 at 4:08 PM
Cian si sõkhi bõwõ.
Omuso sibai dõdõma wombaso nisuramõ. He wa’ae siyefo nasi so ndra’ugõ, ba lõ solifu’õ li khõda, Li Niha. Ya’ahowu ndra’ugõ, ba tohugõ wolohi ohitõ dõdõu si sõkhi.
August 28th, 2008 at 7:45 PM
“MU’AO-AO NAMADA TALU” …Sökhi sibai wehede da’ö Amagu Halawa, alösö lö’ö bu, moadu ba dödöda ya’ita zamondrongo. Ya’ahowu !
August 7th, 2011 at 12:25 PM
Omasido ae wombaso cerita2 da’a le.
ya’ahowu manö untuk ya’ita fefu.