Ŵaõŵaõ Ŵamõlõ Akhe ba Nidunõdunõ Si Fakhai ba Da’õ

E. Halawa

Mofanõ samõsa niha, i’alui nakhe si no mowua. Na no isõndra, ba ifareso ba gotalua nakhe andrõ, nakhe so’õsi. Famaresonia simane. Si ofõna ua ifazõkhi dondrõ, lalania ŵe’amõi yawa. I’anõisi nakhe andrõ. Mato samigu ŵa’ara, ifaheu nakhe, itaba-taba manõ nasa mbalõ zigaru nakhe andrõ faoma rosõ satarõ, nifotõi famõlõ. Na abõlõbõlõ atõ wa’akalua niro, eluahania no isõndra nakhe so’õsi. Na lõ’õ, ba ifaigi nakhe bõ’õ. Na no isõndra nakhe so’õsi, ba ibe’e yawa mbu’u ma sõlu, yaia da’õ naha niro nifazõkhi moroi ba leŵuõ.

Ibugõ mbu’u andrõ. Inõtõ ŵe’amõinia ba ŵamaheu akhe andrõ ba mato bõzi õfa, ma lafõtõi mõi zamõlõ ahulõ. Ba ma zui mato bõzi lima, lafotõi mõi zamõlõ alawa.

Idanõ si totane bakha ba mbu’u andrõ lafotõi niro, si to’õlõ labadu ira alaŵe. Asese gõi lafolaru duo andrõ irege abe’e ia, tola mabu niha ibe’e. Niro nifolaru andrõ lafotõi tuo mbanua. Si to’õlõ labe laru duo ya’ia da’õ: uli lase ba ma zui uli hõru.

Bakha ba duo andrõ, fatua lõ labadu, ba itataria labe’e gaŵõkhu mbaŵi, lawa’õ famoloi malaria. Da’a nifotõi bir Nono Niha.

***

Asese te’ala niha ba duo mbanua andrõ. Fõna, me lõ nasa nirugi danõ Niha Turia Somuso Dõdõ, ba fa’ogõmigõmi zoya ba dõdõ niha khõda: fa’afõkhõ dõdõ ba naŵõ, fakelemusa, fasõndrata, fatiusa dõdõ, fame’e langu famunu. Ba oya nasa danõbõ’õ.

Ba duo mbanua andrõ, tola lafaruka langu, fatua lõ muhalõ nasa moroi ba hogu nakhe, ba ma zui me no irugi yomo me no labe’e ba mboto-boto ba ma ba mbu’u leŵuõ (sõlu) naha duo andrõ.

Lala fama’ala si fõfõna – ya’ia da’õ fame’e langu famunu bakha ba duo andrõ fatua so ia yawa ba hogu nakhe, ba alua da’õ fõna ŵa’atohare zamõlõ andrõ ŵangai niro moroi ba hogu nakhe khõnia. Fõnania tohare zafõkhõ tõdõ khõnia, i’anõisi nakhe andrõ, ifa’iti mbu’u leŵuõ nitawi zamõlõ andrõ ba ŵamareso hadia no so niro bakha ba mbu’u leŵuõ andrõ. Na no so atõ ba ibadu maifu fatua lõ ibe’e langu famakiko andrõ bakha. Ba ma zui i’ame’e’õ bakha langu andrõ ba ifuli ia tou ba wa’aliolio ena’õ lõ fakhamõ i’ila ia samõlõ andrõ.

Andrõ, mefõna, samõlõ sonekhe ba sangelama, ibe’e dandra-tandra ba hogu nakhe andrõ. Tandra andrõ si tobali famareso hadia so zanõi ba hogu nakhe andrõ fõna ŵondruginia. Na so atõ, lõ sa’e i’ohe yomo niro ma tuo andrõ, iduŵagõ manõ, itibo’ö göi zölu andrö.

Lala fama’ala si dua – yaia da’õ fame’e famakiko andrõ bakha ba duo me no irugi yomo sa’ae. Na tohare zafõkhõ tõdõ andrõ ba i’osowõli tuo andrõ ia, ibaya-baya mboto-mboto. Ba wombambayania andrõ, dõrõ sa no igulegõ langu famakiko zamadu tuo andrõ dania.

Me fõna oya sibai wama’ala, bõrõ da’õ mangelama sibai niha. Lõ fa’ahono dõdõ, fangiŵangiŵa dõdõ manõ ba fa’ata’u zi so.

Harazaki, bua-bua sira’ira’iõ andrõ no alõ sibai sa’ae ba ginõtõ si so ya’ita andre, he wa’ae lõ sahori sibai nasa.

Catatan: Penggunaan karakter w dan ŵ dalam artikel ini menurut usulan penggunaan baru yang dapat dibaca dalam tulisan: Karakter “W-w” dan “Ŵ-ŵ” Dalam Li Niha.

This entry was posted on Wednesday, September 21st, 2011 at 11:49 PM and is filed under Bahasa Nias, Budaya, Nidunõdunõ. You can follow any responses to this entry through the RSS 2.0 feed.