Si Numana Zatua Föna ba Wondrorogö
Mato 30 fakhe ba zi lalö, ero-ero so wangowalu nifalua götö da’ö, asese tarongo maena nifotöi: Si Numana Zatua. Faduhu dödögu wa lö olifu ita wanehe töi maena andrö, ya’ia da’ö:
si numana zatua
föna ba wondrorogö
ononia me ide’ide
ba hadia zulö da’ö.
Na tarongo maena andrö, ba na tahaogö ta’era’era ia, ba tola mowöi daŵa höröda ibe’e. Si nangea wa mowöi daŵa höröda na itörö tödöda wa’amarase zatua ba wondrorogö iraonora. I’oroi me so bakha ba dabina, no sa’ae ibörögö itörö wa’amarase ina nono andrö. Na möi ia milo, ba izago sibai ena’ö böi muhisi dabinania andrö, izago sibai ena’ö lö manendre gahenia, izago sibai ena’ö lö göna dabina andrö angi si lö sökhi. Inönö nasa fa’amarase nina andrö halöŵö ba wangalui soguna; mendrua manö na ha sidaodao ba lafo kofi nama ndraono, sombasembase’ö bua halöŵö nina ndraono khönia.
Inötö wa’atumbu nono andrö, ba no inötö wa’amarase sebua khö ndra inada. Lataögö wa’afökhö sabölöbölö ba fa’ahori ndro ba wangadonogö ono andrö. Sala ma’ifu, ba tola fa’amate zi falukha ira.
Simanö göi nama ndraono. Na ama ndraono sisökhi atö ia, ba baröbarö zi siŵa waŵa ba dabina nono andrö, ba ya’ia zasese möi milo, ba wangalui ö zoroi yomonia. Itaögö wa’ahulö maoso, itaögö wa’o’afu ba deu toho, lö itunö wa’akao ba wolohe yomo si samböbö eu, hulö zi lö irasoi wa’ali’ali guli ba ndri awu soya, lö sa’ae badöbadödönia wa’afökhö narö kahe nituo löndru go’o.
Me tumbu khöra nono andrö omasiö, ba olifu ira wa’amarasera götö da’a, hulö zi taya khöra wa’afökhö mboto, hulö zoloi khöra wa’erege dödö. Hana ? Börö me ono andrö si tumbu ono omasiöra, nibazebaze’öra götö da’a, niandrö’andröra khö Lowalangi ena’ö ibe’e ia khöra.
Na ono andrö si tumbu ono matua, ba da’ö dania khöra wangali mbörö sisi, fangali mbu’u kawono. Ya’ia dania zanema ondröita, ya’ia dania zangokhögö kabu zatuania, ya’ia zamatohu nga’ötö ndra tuania.
Hewisa na ono andrö si tumbu ono alawe ? Na ono alawe atö zi tumbu, ba ono andrö dania zi fao-fao ba gahe ninania we’amöi ba gowi, wananö fakhe ba laza, wanutu fakhe, wana’u idanö, wangalui bulu geu, wondrino gö, wanasa nukha ndra ga’ania ono matua.
Hewisa situasi iada’a ? Lö aröu faehu ira zalua me 30 fakhe no, zalua ba ginötö iada’a. Na mangowalu nono matua, ba lahori zi so khöra ira satuania ba wolohe yomo nifotöi böli gana’a. Na lö hadöi si tohöna, ba lö ada’uda’u zatua wangai kefe so’ono si fabali ba zi döfi. Hana ? Börö me inötö wangowalu nonora matua andrö, ba no inötö wangoroma’ö lakhömira. Ba niha si lö nasa töi ba hada, fangowalu andrö ba no inötö wangai töi, inötö wamanöi bosi, inötö wame’e yaŵa lakhömi ba hada, lakhömi ba wa’aniha. Andrö, lö sa’ae fangerangera sanau; niŵaö-ŵa’ö ba khöda, he sula zi so föna ba lalangö manö. Mendrua manö sa’ae na so zolulugö ba mbaho, songöngögö li salösö si hulö wanikha sami ba hiza sa, li watiusa, sodorodorokö, sosorasora.
Hewisa na labe nihalö nono alawe ? Börö me Sinumana Zatua Föna ba Wondro-rogö, andrö na labe nihalö nono alawe, ba lahalö zulö ira satuania. Lahalö zulö wa’erege dödöra, la’andrö mböwö sebua. Itugu ebua mböwö la’andrö, ba itugu möi yaŵa lakhömira laŵa’ö.
Na lasofu khöra: “Hana wa öhalö mböwö sebua ?â€. So zanguma’ö: “Tenga manu nonogu, ni’oro’ö ba gefe si lima rofiaâ€.
Hadia lö khöda fangerangera sanau ma’ifu ? Hadia lö khöda fa’omasi ba nonoda ono alawe ? Hadia tawai tenga horö sebua na tafa’anumana ira börö wangai sulö wa’erege dödöda ?
Hadia tandra wa’omasida da’ö, na tahori kabuda, bawida, fefu zi so khöda na tafangowalu nonoda ono matua ? Hadia nigohida ? Hadia lakhömi ba zima’öma’ökhö, ma fa’ohahau dödö si’ogötö’ö ba ndraonoda ?
Awai walöŵa, awai gowasa, möi yaŵa lakhömi zangai niha, möi yaŵa lakhömi nama nono alawe awö ndra sibaya ba si tenga bö’ö fefu.
Sara waŵa furi ö, lagadegö kabura sangai niha, aetu foko ba wogale ma ba halöŵö tanö bö’ö, ba itugu afuo göi khöda mböli gana’a.
Fangowalu andrö, si tobali mena’ö fangomuso dödö ma fangodöŵadöŵa dödö, si tobali mena’ö dela howu-howu Lowalangi ba dela harazaki zi darua niha, asese tobali narako wa’auri, tobali börö watötöisa, tobali börö wo’ömö sebua, tobali börö wa’amöi tou lakhömi, tobali börö wanganumana. Da’a sambua mbörö wa lö irai möi yaŵa wa’aurida ya’ita Ono Niha.
Alai ita ya’ita Ono Niha … ha wa’ara taheta ita moroi ba wa’adogodogo wangera-ngera andrö?
E. Halawa*
*Sumber: Majalah “Nilam” Edisi 4, Th. I, Okt. – Des. 2000
Menarik…
Bahasa Niasnya kok banyak bgeet Mas..
Tolong terjemahin dg mas…
Sy mau meneliti tentang orang Nias Mas…
Help me please…
^_^